KORONA
VİRÜS ve GIDA GÜVENLİĞİ
Prof.
Dr. Günnur Tunçel Prof. Dr.
Deniz Göktan
Dünyanın
tamamını etkisi altına alan Korono virüs salgınını kontrol etmek için insanlardan evlerinde kalmaları istenmektedir.
Ancak belli sektörler özel sorumluluk alarak çalışmalarına, üretimlerine devam
etmek zorundadır. Bu sektörler ülkelerin kritik altyapı sistemlerini oluşturur.
Bilindiği gibi kritik altyapı (critical infrastructure), toplumun ve ekonominin
devamlılığı için gerekli olan hayati varlıkları tanımlar. Bunlar içinde
barınma, ısınma, ulaşım, acil servisler yer aldığı gibi tarım, gıda üretimi ve
dağıtımı, su temini ile halk sağlığı önemli yer tutar. Dolayısı ile bu
sektörlerin evde kalması mümkün değildir. Halk sağlığı sektörü gıda, tarım, su
ve atık sistemlerinin çalışması ile yakından ilgili, birbirine bağımlıdır.
GIDA SEKTÖRÜNÜN BÜTÜN BİLEŞENLERİNİN ÜLKELERİN KRİTİK ALTYAPISI İÇİNDE YER
ALDIĞINI BİLİYORUZ. Bu nedenle gıda sektörünün işlerine devam etmesi
hayatidir. Zirai üretim, gıda işleme, dağıtım, servis perakende vb alanlarda
çalışanlar esansiyal kritik altyapı elemanları olarak tanımlanmaktadır. Bu
süreçte gıda ve tarım sektöründe çalışmaya devam etmeleri toplumun devamlılığı
ve çabuk iyileşmesi için kritiktir.
Sağlık
Bakanlığımız ile Tarım ve Orman Bakanlığımız salgını kontrol altına alacak gerekli
uyarıları çok güzel bir şekilde yapmaktadır. Benzer olarak ABD de OSHA (İş
Güvenliği ve Sağlığı Dairesi) ve FDA(ABD de Gıda ve İlaç İdaresi Kurumu) da
salgının işyerlerine etkisi ve bütün çalışanların Covid-19 riskini azaltmak
için alınacak önlemleri sıralamıştır. Burada alınan önlemler genel olarak
televizyon yayınları ile artık çok iyi öğrenmiş olmamız gereken bilgilerdir.
Ancak açık oturumlarda halk tarafından sorulan sorular, çoğunlukla insanların
gıdalardan ve ambalaj malzemelerinden bulaşmadan korktuğunu göstermektedir.
Virüsler gıda ve ambalaj gibi cansız ortamlarda çoğalamamakta ve uzun süre
canlı kalamamaktadır. Dolayısı ile bu yolla bulaşarak insanları hasta etme olasılıkları
yok denecek kadar azdır. Bunun aksine önemli olan sosyal mesafe ve temel hijyen
kurallarıdır. Kontrolsüz hapşırma sonucu çıkan damlacıkların yakın temas ve
damlacık enfeksiyonu ile bu hastalığı yaydığı bilinmektedir. Bilgilerimizi
gıda sektörü için aşağıda bir daha gözden geçirelim.
1- FDA, gıda işletmelerinde üretim, işleme bantları
ve çalışanlar arasındaki sosyal mesafenin en az 6 feet(183 cm) olacak şekilde
düzenlenmesini istemektedir. Bu sosyal mesafenin korunması perakende ve servis
sektörü için de zorunludur.
2- Yukarıdaki düzenlemenin yapılması bazı
işletmelerde mümkün olamayabilir. Virüsün bir kişiden diğerine bulaşması, temas
süresine ve personel hijyeni uygulamalarına bağlıdır. Sosyal mesafenin
uygulanamadığı yerlerde etkin hijyen uygulamaları ile virüsün yayılması
azaltılabilir. Etkin hijyen uygulamalarının olmadığı durumlarda yalnız sosyal
mesafe virüsün yayılmasını önleyemeyebilir. Gıda işletmelerinde çalışan
personel sık ve doğru el yıkama ile bütün yüzeylerin rutin temizliği konusunda
dikkatli olmalıdır. Doğru personel hijyeni alışkanlıkları kazanılmış olan
işletmelerde sosyal mesafe dahil bu uygulamalar zaten rutin olarak vardır. Gıda
işleme personelinin birbiri ile tokalaşması, sarılması, el şakası yapması zaten
işletme içinde yasakladığımız davranışlardır. Bu yasakları şimdi günlük
hayatımıza adapte edeceğiz. Yüzük, bilezik, saat takmamak elleri dirseklere
kadar en az 20 saniye sürecek şekilde yıkamayı, kurulamayı biliyoruz. Dolayısı
ile gıda güvenliği kurallarına uyan, doğru personel hijyeni alışkanlıkları
kazanmış olan kişilerin Sağlık Bakanlığımız ile Tarım ve Orman Bakanlığımızın
önlemlerine çok daha kolay adapte olmasını bekliyoruz.
3- Hasta çalışanlar eskiden olduğu gibi derhal
şefine haber vererek Sağlık Bakanlığının talimatlarını uygulamalıdır.
4- El dezenfektanları el yıkamanın yerini tutmaz,
gıdacılar bunu da çok iyi bilir. Eller su ve sabun ile yıkanmalıdır. Su ve
sabunun olmadığı yerlerde alkol bazlı dezenfektan kullanılmalıdır. Eldiven
takmanın da el yıkamanın yerine geçmediğini aksine daha çok bulaşmaya yol
açabileceğini temel gıda hijyeni uygulamalarımızdan biliyoruz.
5- Kasiyerler, pazar yerindeki satıcılar ve gıda
sektöründeki temizlik personelinin Covid-19 dan korunmak için yüz maskesi
takmasına gerek yoktur. Ancak doktorunun kişiye özel bir tavsiyesi var ise
kullanabilir. Maskeyi hastalık belirtisi olan kişiler diğerlerini bulaştırmamak
için kullanmalıdır. Aksi halde maskeler de bulaşma kaynağı haline gelebilir.
GIDA
FABRİKASI VEYA ÇİFTLİKTE ÇALIŞANLARDAN BİRİSİ COVİD-19 ( ) ÇIKARSA DİĞERLERİNİ
KORUMAK İÇİN İŞLETME NE YAPMALIDIR ?
Bu elemanlar derhal işletmeden uzaklaştırılmalı,
Sağlık Bakanlığımızın talimatları uygulanmalıdır. Bilindiği gibi korono
virüsler zarflı virusler olup, uygun dezenfektanlar ile öldürülmesi en kolay
olan virüslerdir. Gıda güvenliğini sağlamak için işletmelerde uyguladığımız
SSOP(Sanitation Standard Operating Procedure - Standart Sanitasyon Uygulama
İşlemleri) Covid-19 gibi solunum yolu enfeksiyonlarının yayılmasını da önlemede
yararlıdır. Sağlık Bakanlığımızın uyarılarına harfiyen uymak zorundayız.
Bunlara uymanın gıda sektörü için zor olmadığını burada vurguluyoruz.
COVİD
- 19 GIDA VE GIDA AMBALAJI İLE BULAŞIR MI ?
Daha önce de belirttiğimiz gibi Covid-19 insandan
insana yakın temas ve damlacık enfeksiyonu ile yayılan bir virüstür. Hepatit A
ve norovirüs gibi gastrointestinal gıda kaynaklı bir virüs olduğuna dair bir
kanıt yoktur. Virüslerin canlı hücre dışında üreyemediğini biliyoruz bu nedenle
gıda ve gıda ambalajı ile geçme olasılığı hemen hemen yoktur, geçtiğine dair
bir bilgi de yoktur. Daima iyi hijyen uygulamalarını gerçekleştirmemiz
yeterlidir. El yıkama, yüzeylerin sık temizliği, çiğ-pişmiş /temiz-kirli
ayırımı, pişirme, doğru sıcaklık uygulamaları esastır.
SERVİS
SEKTÖRÜ VE TÜKETİCİLER İÇİN TAVSİYELER
1- Sosyal mesafeyi koruyun, hasta insanlar ile
temastan kaçının
2- Göz, burun ve ağzınıza dokunmayın
3- Hasta iseniz evde kalın
4- Öksürüp aksırırken ağız ve burnunuzu kağıt ile
kapatıp, kağıdı tuvalete atıp sifonu çekin veya hijyenik bir şekilde çöpe atın.
5- Ellerinizi su ve sabun ile en az 20 saniye
yıkayın. Yüzük , bilezik, saat kullanmayın, bunların altında mikroplar
gizlenir, tam olarak temizleyemezsiniz. Özellikle tuvaletten çıktıktan sonra,
burnunuzu, boğazınızı temizledikten sonra ve yemek yemeden önce ellerinizi
yıkayın. Su ve sabun bulamadı iseniz ` lık alkol içeren dezenfektan kullanın
. Ellerinizde görünür kir var ise mutlaka su ve sabun ile yıkayın.
6- Hasta
değilseniz kesinlikle maske kullanmayın.
7- Eldiven
kullanarak mikropları daha çok yayarsınız, mümkünse eldiven kullanmayın,
ellerinizi yıkayın, dezenfekte edin.
8- Temel
hijyen kurallarını daima uygulayın. Parmak yalamak, tırnakla dişleri
temizlemek, tırnak yemek, üfleyerek uzaklaştırmak, parmağı tükürük ile ıslatıp
kağıt veya naylon almak gibi alışkanlıklar sadece mikroorganizmaları ellere
dolayısı ile gıdalara ve yüzeylere bulaştırdığı için değil, görsel olarak da
kabul edilemez.